نیما و شعر امروز
گفت‌وگو با محمد مختاری
يکصدمین سال تولد نیما بهانه‌ای است تا نویسندگان، منتقدان و شاعران فارسی‌زبان نگاه دوباره‌ای به نیما و شعر نیمایی داشته باشند.
فرهنگخانه‌ی مازندران با استفاده از این موقعیت بر خود واجب دانست تا همانگونه که شایسته‌ی بینش و روش نیمایی است، با نگرشی امروزی به پدیده‌ی نیما و شعر و زبان او نگاه کند.
تاکنون بحث‌های بسیاری درباره شعر نیمایی انجام پذیرفته اما کمتر به ویژگی‌های بومی شعر او پرداخته شده است. کارهایی هم که در این زمینه انجام گرفته بسیار اندک و ناکافی است.
نیما می‌گوید: «دنیا خانه‌ی من است». یکسره روی زمین» خانه‌ی نیما است. اما او از مازندران و زادگاه «ابری»اش به دنیا می‌نگرد. زبان و کلام او گرچه آهنگی جهانی دارد اما دارای رنگ، بو و طنینی بومی است.
آیش، اوجا، چماز، داروگ، کک کی و… و… آن رنگ و بو و طنین محلی شعرهای نیما هستند که باید برای خواننده‌ی فارسی زبان آشنا گردند. از طرفی حتی ساختارهای نحوی اشعار فارسی نیما بی‌تأثیر از زبان مادری‌اش نیست که آن‌ها هم در جای خود باید برای خواننده‌ی فارسی زبان آشکار شود.
فرهنگخانه مازندران با درک این ضرورت تصمیم به انتشار مجموعه‌ای گرفت، تا پاسخگوی پاره‌ای از مشکلات خواننده‌ی فارسی زبان اشعار نیما باشد. تا اینکه مسئولیت گردآوری و تنظیم این مجموعه به عهده‌ی اینجانب گذاشته شد.
دیری نگذشت که به اتفاق به این نتیجه رسیدیم که به‌همراه بررسی و پژوهش، پیرامون ویژگی‌های محلی (مازندرانی) شعر نیما به جنبه‌های ملی و عمومی اشعار او نیز نگاهی دوباره بیفکنیم. نگاهی انتقادی که بتواند با نگرشی تازه به پدیده‌های گذشته این دیار، آن‌ها را به جنبش در آورد و از رکود باز دارد.
بنابراین، مجموعه حاضر شکل گرفت که دربرگیرنده‌ی فصل‌های زیر است:
۱- فصل اول گفتگوی مفصلی است با شاعر و منتقد گرامی آقای محمد مختاری با عنوان «نیما و شعر امروز». در این گفتگو چگونگی شکل‌گیری شعر نیمایی، راه و مسیر شعر امروز و تحول آن مورد بحث قرار گرفته است.
۲- فصل دوم شامل پنج مقاله است از آقایان منوچهر آتشی، اسدالله عمادی، میرعبدالله سیار، محمود جوادیان و بیژن هنری‌کار که به برخی از جنبه‌های بومی شعر نیما و روال شعر نیمایی می‌پردازد.
۳- فصل سوم فرهنگ واژه‌های بومی (مازندرانی) در اشعار فارسی نیما است که خود می‌توانست کتابی مستقل باشد. این فصل حاصل مدت‌ها تلاش و تحقیق آقای علی اکبر مهجوریان نماری است که تمامی اصطلاحات و واژه‌های مازندرانی در اشعار فارسی نیما را در بر می‌گیرد. این نوشتار بعضا به هر واژه با تفصیل برخورد کرده و ضمن آن‌که از منابع رسمی موجود مدد می‌جوید، به طور عمده هر واژه را با استفاده از فرهنگ و زبانی که سینه به سینه در مازندران جریان دارد، بررسی می‌کند. چرا که بسیاری از واژه‌های مازندرانی که در اشعار فارسی نیما به‌کار گرفته شده اند، همچنان در ادبیات شفاهی مردم مازندران حضوری زنده دارند.
بی تردید مجموعه کنونی نیز نمی‌تواند آیینه‌ی همه‌ی ارزش‌های نیمایی باشد. اما شاید بتواند در بازخوانی نیما و شعر امروز گشاینده‌ی بحث‌های تازه‌ای باشد.
امید است که خوانندگان باریک‌بین گرامی با انتقادات خود ما را از کمبودهای این مجموعه مطلع سازند.
عباس قزوانچاهی
